Hoe Enschede ethiek en innovatie samenbrengt

Deze ontwikkeling laat zien dat drones niet alleen leuke, vliegende camera’s zijn, maar vooral serieus gereedschap voor een veelvoud aan toepassingen in vele sectoren. Andere voorbeelden zijn het inspecteren van bruggen en wegen zonder deze af te moeten sluiten, het controleren van gewassen in de precisielandbouw en het opsporen van ondermijning in het buitengebied.

In economische zin praten we over een serieuze markt die volgens diverse onderzoeken de komende jaren een omvang van ruim € 100 miljoen gaat bereiken. Een grote markt dus van nieuwe hightech producten en diensten en een stevige basis voor een bloeiende drone-industrie met grote maatschappelijke meerwaarde.

In het drone innovatiecluster Space53 in Enschede werken onder andere de gemeente Enschede en de provincie Overijssel sinds 2016 aan een ecosysteem voor dronetechnologie. Het dronecluster is gevestigd op Technology Base op Vliegveld Twente en heeft daardoor alle ruimte om drones te ontwikkelen, testen en toepassen. Naast Technology Base heeft Enschede ook de stadscampus Connect-U en de innovatiecampus Kennispark. Dit zorgt voor een uniek ecosysteem waar studenten, wetenschappers en het bedrijfsleven hun innovaties getrapt kunnen testen: Van een afgeschermde voormalige militaire luchthaven tot en met een real life omgeving op de campus en de Enschedese binnenstad. Zo werken we samen aan innovaties met maatschappelijke impact.

Enschede is de eerste gemeente in Nederland en misschien wel Europa die het droneverkeer in het lage luchtruim boven de stad met een dronerader in kaart bracht. De inspanningen rondom dronetechnologie bleven niet onopgemerkt. Als projectleider van het Europese droneproject ‘Aerial Uptake’ kreeg de gemeente 1,3 miljoen subsidie van de Europese Unie om de ontwikkeling en toepassing van nieuwe dronetechnologieën stimuleren. Ook moet uit het project blijken hoe het luchtruim veilig en geschikt gemaakt kan worden voor en met drones. De verzamelde data helpen goed beleid te formuleren voor het recreatief en commercieel gebruik van drones in steden. Beleid dat, door de internationale aanpak, zowel lokaal, landelijk als Europees gevoerd kan worden om innovaties te stimuleren, en een gelijk speelveld en aaneengesloten luchtruim te creëren voor de Europese dronesector.

Iedereen zal de technologische meerwaarde van drones zien als deze worden ingezet bij het inspecteren van bruggen, precisielandbouw of bij het aanpakken van ondermijning in het buitengebied. Maar zodra het over pakketbezorging met drones of het vervoer van vracht en personen tussen en binnen steden gaat, ontstaan zorgen over privacy, rust en veiligheid. Enschede neemt deze ongerustheid serieus, want om de belofte van dronetechnologie waar te maken is sociale acceptatie essentieel.

Betrouwbaarheid en integriteit zijn voor een overheidsorganisatie superbelangrijk. Als Europese dronehoofdstad gaan we op een sociaal verantwoorde manier om met data en technologie. Want als je technologie voor je stad wilt inzetten moet je ook oog hebben voor de impact die het gebruik van data en technologie heeft op je inwoners. We willen dat innovaties bijdragen aan de leefbaarheid van de stad. De discussie hierover is ingewikkeld, omdat veel belangen moeten worden afgewogen.

Om een goede afweging te kunnen maken in ethische dilemma’s  rondom technologie en data heeft het Enschedese college van B&W, als eerste in Nederland, een Ethische Commissie in het leven geroepen. Als onafhankelijk klankbord helpt zij het college in concrete casussen – zoals de inzet van drones - bij het maken van een afweging tussen waarden zoals  privacy, rechtvaardigheid en autonomie. Daarbij kijken de leden naar zowel het perspectief van de technologie, de gebruiker als de context. Maar ook naar de effectiviteit van de in te zetten middelen. De kerntaak van de commissieleden: de gemeente Enschede helpen met het bepalen van wat zij fatsoenlijk, moreel en ethisch toelaatbaar vindt.

De Ethische Commissie houdt zich niet alleen bezig met drones, maar met allerhande ethische dilemma’s waarbij technologie een rol speelt. Mag je warmtescans voor de klimaatopgave ook gebruiken om henneptelers op te sporen? Wat zijn de ethische grenzen van de inzet van algoritmes? Enschede leeft met het adagium van haar universiteit: High Tech, Human Touch.

Enschede is trots om op het thema ethiek onderdeel te zijn van het landelijke smart citydeal-netwerk. Het netwerk van overheden, steden en maatschappelijke instellingen moet innovatie aanjagen en leefbaarheid in de Nederlandse steden verbeteren. Samen werken we aan innovatieve oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken en maatregelen om het economisch ecosysteem van de stedelijke regio’s te versterken. Bij al deze ontwikkelingen komt ook steeds de vraag of toepassingen ethisch verantwoord zijn. Hieraan draagt Enschede graag een steentje bij!