Een betere wereld begint bij jezelf

Als Judith Arendsen het rondetafelgesprek aftrapt, valt iedereen meteen stil. Want als één persoon vanuit haar hart bijdraagt aan een betere wereld, is zij het wel. Volvo-garage Harrie Arendsen gooide in 2016 het roer helemaal om naar een duurzaam bedrijf. ‘We waren in Hengelo uit ons jasje gegroeid, en met het oog op de toekomst ben ik toen bij Unipro gaan kijken. Wat ik daar zag heeft me geïnspireerd om samen het meest duurzame autobedrijf van Europa neer te zetten.’ 

En dat zijn geen loze reclamekreten. De vestiging in Hengelo is CO2-neutraal door zonnepanelen en een warmtepomp, er zit groen aan en om voor de biodiversiteit en door de inval van daglicht hoeven er amper lampen aan. Verder wordt 1,7 miljoen liter regenwater opgevangen via het dak en voor de wasstraat gebruikt. ‘Door het water te recyclen en tussentijds te reinigen kunnen we 200 auto’s wassen met hetzelfde water’, schetst ze. Voeg daar nog meubels van gerecycled textiel, een groendak, werkkleding van pet essen en straatstenen uit afvalmateriaal aan toe en het is duidelijk: deze onderneming gaat echt voor groen. Studente Sevim Aktas heeft aan de overkant van de tafel kippenvel bij dit verhaal. ‘Dit is precies waar het om gaat. Individuele ondernemers die het lef hebben om dingen te veranderen, om gewoon te beginnen bij zichzelf. Ik hoor zo vaak mensen zeggen dat ze wel wat willen doen maar dat het allemaal zo onoplosbaar lijkt. Maar je hoeft alleen maar te beginnen, en één ander mens in je omgeving te inspireren, zo simpel is het.’ Judith bevestigt dat die missie geslaagd is: hoewel ze aanvankelijk ook scepsis ontmoette, komen andere bedrijven en overheden nu bij Harrie Arendsen kijken en raken die op hun beurt weer enthousiast. 

Ook watergraaf Stefan Kuks van het Waterschap Vechtstromen wordt blij van het inspirerende voorbeeld van de Volvo-garage. Want als de afgelopen droge en snikhete zomer iets heeft laten zien dan is het wel dat we zorgvuldig moeten omspringen met water. ‘Het waterschap staat door de gevolgen van de klimaatverandering voor een grote maatschappelijke opgave. Aan de ene kant moet een teveel aan water goed weg kunnen via beken, sloten en rivieren, bij de hevige stort- buien die we steeds vaker zien. Aan de andere kant moeten we water dat valt bufferen en sparen voor droge periodes.’ 

Stefan Kuks: ‘Begin vroeg in de keten: wat er niet in komt, hoeft er niet uit’

Daarom wordt Kuks niet alleen enthousiast van de zuinige wasstraat van Harrie Arendsen, maar ook van de aanleg van meer groen. ‘Veel van onze leefomgeving is dichtgebouwd, we zullen ruimte moeten houden en maken voor groen en blauw.’ Als de aarde nog twee graden opwarmt, zal de regenval met maar liefst dertig procent toenemen. Daardoor is steeds meer ruimte nodig om water op te vangen. Een mooi voorbeeld daarvan is het Kristalbad, tussen Enschede en Hengelo. ‘Beide steden groeiden bijna aan elkaar. Nu kan in dit tussengebied heel veel water dat van het hoger gelegen Enschede naar Hengelo stroomt worden opgevangen. Bovendien is het gebied zo ingericht dat het water uit Enschede een meer natuurlijk karakter krijgt. Door die inrichting is het Kristalbad een belangrijke ecologische verbinding tussen Twekkelo en Drienerlo en kent het een hoge biodiversiteit.’ 

Het waterschap zuivert afvalwater van particulieren en bedrijven, zodat het teruggebracht kan worden in de Twentse beken. ‘Het waterschap zorgt dat afvalwater zo schoon mogelijk terugkomt en werkt met moderne technologie hard aan steeds betere zuiveringsmethodes. Daarmee zit het waterschap aan het eind van de afvalwaterketen. Ook in deze keten geldt dat alles wat je eerder in de keten kunt doen veel effectiever is: wat er niet in komt, hoef je er ook niet uit te halen. Dat is in de praktijk soms lastiger dan je denkt. Een voorbeeld is het medicijngebruik. Natuurlijk zijn medicijnen essentieel voor de volksgezondheid. Maar, er komen via onze urine ook medicijnresten in ons afvalwater. Ze blijken een steeds groter issue voor de kwaliteit van het oppervlaktewater te vormen, want de technologie op onze rioolwaterzuiveringen kan niet alle stoffen uit het afvalwater verwijderen. Een maatschappelijk probleem waarvoor we de komende jaren echt een oplossing moeten vinden. Investeren we in extra zuiveringstechnologie, investeren we in een andere omgang met medicijnen in de gezondheidszorg of in beide tegelijk?’ 

Juist aan die voorkant houdt Wouter Stadhouders zich met zijn bedrijf StadLandWater bezig, door particulieren aan te laten haken bij een klimaat- robuuste aanpak als bijvoorbeeld de riolering moet worden vervangen. ‘Dat is hooguit eens in de vijftig à zestig jaar nodig. Vroeger ging er nieuwe riolering onder de grond en klaar. Nu kijken we hoe we met een totaalaanpak dit zo duurzaam mogelijk kunnen doen. Dat betekent ook de bewoners in een straat stimuleren om de regenpijp af te koppelen, of de stadsverwarming uit
te breiden zodat huizen daarop kunnen worden aangesloten. Maar ook kijken we of de straat anders kan worden ingericht. Van elke straat die nu open gaat zouden overheden zich bewust moeten zijn dat de vernieuwing klimaatrobuust moet zijn. Dat bewustzijn begint gelukkig te komen.’ 

Riolering was een geniale uitvinding, vertelt Stadhouders, want hierdoor verdwenen al snel besmettelijke ziektes als cholera en pest. ‘Maar alleen al in Enschede laten 75.000 huizen met drie regenpijpen alle regenwater wegvloeien in het riool. Dat moet anders kunnen. Elke druppel water legt een enorme weg af van die regenpijp tot en met de zuivering, met alle kosten van dien.’ Reden voor Stadhouders om samen met Saxion Hogeschool te zoeken naar innovatieve oplossingen om de regenpijpen af te koppelen en het hemelwater nuttig te hergebruiken. ‘Oplossingen hoeven niet altijd uit de branche te komen. Twente heeft met Saxion en de Universiteit Twente zo’n schat aan kennis en innovatie- kracht, er zijn zoveel inspirerende mensen bezig met dit thema, het moet lukken om nul op de watermeter te krijgen.’ 

Sevim Aktas: ‘Studenten kiezen voor een bedrijf met idealen met een duurzame aanpak’

De watergraaf rekent uit het hoofd voor dat loskoppelen van hemelwater naast de ecologische voordelen ook een enorme besparing zou betekenen: Waterschap Vechtstromen hoeft dan 30 procent minder kosten te maken voor zuivering, een besparing van 18 tot 20 miljoen euro per jaar. ‘De afgelopen zomer heeft het besef dat we zuinig moeten zijn met water zeker verhoogd. Daarom moeten we verder nadenken over de risico’s die klimaatverandering met zich meebrengt en hoe we daarmee om willen gaan. Willen we met z’n allen meer rioolheffing of waterschapsbelasting gaan betalen? Of nemen we bepaalde schade eens in de zoveel tijd voor lief? Er valt bij de komende verkiezingen van het waterschap in maart dus echt wat te kiezen’, legt Kuks uit. 

Om duurzame keuzes te stimuleren heeft Ellen Kuipers niet voor niets ‘Impact starts with you’ gekozen als thema van de Rode Loper. ‘De Global Goals die de Verenigde Naties voor 2030 hebben opgesteld zijn niet vrijblijvend, er is geen planet B. Onze aarde raakt uitgeput, we moeten als onder- nemend Twente vooruit kijken hoe wij kunnen bijdragen aan oplossingen voor wereldvraag- stukken. Ondernemers kunnen deze ook zien als kans. Met alle kennis en innovatiekracht die Twente heeft kan Twente een belangrijke bijdrage leveren. Maar ook met nieuwe, slimme, duurzame oplossingen meer geld verdienen. Sterker: ik denk dat iedereen die niet meegaat, afvalt. Je móet mee. Opdrachtgevers vragen in aanbestedingen naar de footprint van je product of dienst. En de nieuwe generatie talenten wil niet bij je werken als je niet bijdraagt en betekenisvol bent.’ 

Judith Arendsen bevestigt dat duurzaamheid niet alleen geld kost, maar je bedrijf ook kan laten bloeien. ‘Natuurlijk moet je eerst investeren, je steekt je nek uit. Maar klanten komen nu speciaal naar ons toe, omdat wij deze duur- zame aanpak hebben gekozen. En aan onze mensen merk ik dat er een betere energie is in het nieuwe gebouw. Door het daglicht zijn onze monteurs bijvoorbeeld ’s middags om drie uur nog steeds t. Dat kun je niet meteen in euro’s vertalen, maar het helpt wel bij een goed bedrijfsklimaat, waarin mensen graag werken. De zonnepanelen en warmtepomp waren natuurlijk een investering, maar dat verdienen we op den duur terug’, schetst ze de voordelen aan ondernemerskant. 

Judith Arendsen: ‘Als je alleen naar het grote plaatje kijkt, raak je verlamd. Je moet kijken wat je wél kunt doen’.

Dat jong talent zeker niet zal kiezen voor een vervuilend bedrijf, kan studente Sevim beamen. ‘No way dat ik daarvoor zou kiezen en dat hoor ik veel studenten zeggen. Als wij kunnen kiezen tussen een bedrijf met idealen, met een duurzame aanpak, of een bedrijf dat vervuilend is maar beter betaalt zullen wij voor het eerste kiezen. Ik werk sinds twee jaar zelf alleen nog maar mee aan projecten waar mijn hart in zit, waar ik echt achter sta. Dat geeft zoveel energie, dat is veel belangrijker.’ ‘Op Universiteit Twente hadden we laatst een lunchbijeenkomst waarop Kees Koolen van Lithium Werks kwam vertellen over zijn plannen. Het was overvol, overal zaten en stonden mensen. Hij werd best kritisch bevraagd over het hele proces, de productie van de lithiumaccu’s et cetera. Maar zijn verhaal klopt volgens mij gewoon, dus hier wordt straks echt gewerkt aan oplossingen voor de energietransitie. Of het een economisch succes wordt, weet niemand. Toch wil iedere student hier bij zijn. De één na de ander bood zich aan om te helpen, mee te doen. Natuurlijk willen jonge talenten geld verdienen, maar het is echt niet ons levensdoel’, deelt Sevim de mentaliteit van haar generatie. Die mentaliteit onder jonge mensen is iets waar ondernemers zich ook van bewust zouden moeten zijn, vindt Ellen Kuipers. 

Het meenemen van mensen in het hele proces van verduurzaming is volgens alle vijf enorm belangrijk. Zeker nu door een droge zomer en hevige stortbuien een momentum is ontstaan waarin veranderingen kunnen landen, vindt Stadhouders: ‘De gevolgen van klimaatveran- dering waren lange tijd ver van ons bed, maar komen nu dichterbij. Dat ondervinden mensen aan den lijve als bijvoorbeeld bij een stortbui hun kelder onderloopt of als het waterschap zoals in de afgelopen hete zomer een sproeiverbod uit- vaardigt. Nu is hét moment om mensen tussen de oren te knopen dat het anders moet. Ingeni- eurs en adviseurs waren eerder vooral technisch bezig, maar tegenwoordig willen we mensen ook betrekken, enthousiasmeren. Deze hele gedrags- verandering gaat niet werken met bevoogding en straf. Je moet informeren, stimuleren en inspireren.’ 

Judith Arendsen beaamt dit. ‘Als ondernemer heeft het geen zin je mensen met veranderingen te confronteren en te zeggen: zo gaan we het doen. Dan gaan de hakken alleen maar in het zand. Je moet tijd en energie steken in het meenemen van je mensen, zodat zij er ook met hart en ziel voor gaan.’ Ook is het volgens Kuks van belang zelf als bedrijfsleven en overheid het goede voorbeeld te geven. Zo is het waterschap, zelf een grootverbruiker van energie, druk bezig om met windmolens en zonnepanelen en de ombouw van rioolwaterzuiveringen tot energie- fabriek stappen te zetten richting energie neutraliteit. En geeft het innovatieve bedrijven de kans om op afvalwater experimenten uit te voeren met studenten van Saxion om zo nieuwe technologische ontwikkelingen te stimuleren. Bij 5 van de 23 zuiveringen zijn al dure innovatieve technologieën ingezet waarbij het waterschap zowel launching customer als lead user is. 

Wouter Stadhouders: ‘In ieder straat die opengaat, moeten de vernieuwingen klimaatrobuust zijn’. 

Zijn de vijf ondanks alle alarmerende verhalen over klimaatverandering en de gevolgen daarvan nog optimistisch? Sevim zeker. ‘Mensen baseren hun keuzes in eerste instantie op gewoontes en gemak. Maar iedereen kan iemand in zijn eigen omgeving inspireren het anders te doen. Je hoeft echt niet meteen de nieuwe Steve Jobs te worden en iets wereldschokkends te bedenken, het begint met jezelf en de positieve invloed die je kunt hebben op je eigen omgeving. Toen Ellen mij vroeg om voor de Rode Loper mensen op te schrijven met goede ideeën en idealen op het gebied van Smart Impact kwamen in mijn hoofd 45 namen naar boven van mensen die allemaal met hart en ziel werken aan innovaties die de wereld beter kunnen maken. Dat is hoopgevend.’ 

Volgens Kuks is het zaak al die nieuwe vindingen zo door te ontwikkelen dat ze ook bij het grote publiek kunnen landen. Stadhouders gelooft zeker dat zulke Smart Impact oplossingen er komen. ‘Bij de Flow of Innovation zien we zoveel ideeën die grensverleggend, verbindend en dienst- baar zijn en ook nog fun. Van die inspirerende mensen moeten we het hebben.’ 

Judith Arendsen vindt het zaak dat mensen focussen op mogelijkheden en kansen in plaats van op rampscenario’s. ‘Als je alleen naar het grote plaatje kijkt, raak je verlamd. Je moet kijken wat je wél kunt doen, in mijn geval met ons vastgoed.’ Ook Ellen Kuipers hoopt dat onder- nemers in Twente de uitdagingen van de duurzame doelen voor 2030 aangrijpen om juist met innovatie hun bedrijven te laten oreren. ‘En ik ben optimistisch over de volgende generatie, schoolkinderen hebben nu al veel meer gevoel bij de hele problematiek en ze hebben daar ook een duidelijke mening over. Laten we met elkaar het vlammetje aansteken voor moeder aarde.’